ทาทามิ คืออะไร
เสื่อทาทามิ (Tatami) คือ เสื่อญี่ปุ่นโบราณที่ทอจากพืช ห้องแบบญี่ปุ่นหรือวะชิตสึ (和室) มีเอกลักษณ์อยู่ที่การปูเสื่อทาทามินี่เอง ทาทามิ จึงพบเห็นได้ทั่วไปในบ้านโบราณ ห้องพักแบบญี่ปุ่นในเรียวกัง สถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ ไปจนถึงบ้านเรือนทั่วไป
ชื่อ ทาทามิ มาจากคำว่า ทาทามุ (畳む) ที่แปลว่าซ้อนหรือทับ คาดว่าในช่วงแรกทาทามิใช้ปูซ้อนกันเป็นชั้นๆ หรืออาจมาจากตอนเก็บที่ต้องพับซ้อนกัน
เสื่อทาทามิช่วยปรับอุณหภูมิและความชื้นในห้อง มีความนุ่มสบายเท้า เก็บเสียงได้ดี มีกลิ่นหอมของหญ้านิดๆ เหมาะกับสภาพอากาศของญี่ปุ่น ด้วยเหตุนี้ ทาทามิจึงยังคงหลงเหลืออยู่ในวัฒนธรรมญี่ปุ่นมาจนถึงปัจจุบัน
ประวัติของเสื่อทาทามิ
ว่ากันว่าเสื่อทาทามิถือกำเนิดขึ้นในญี่ปุ่น ไม่ได้รับมาจากจีน โดยคาดว่าเริ่มมีมาตั้งแต่สมัยนารา ต่อมาในสมัยเฮอัน เสื่อทาทามิกลายเป็นเครื่องแสดงฐานะและความร่ำรวยของชนชั้นสูง จนเมื่อเข้าสู่สมัยเอโดะ เสื่อทาทามิจึงแพร่กระจายไปในหมู่สามัญชนและใช้ปูพื้นบ้านทั่วไปอย่างทุกวันนี้
เสื่อทาทามิทำจากอะไร
ทาทามิแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ซึ่งแต่ละส่วนทำมาจากวัสดุต่างกันไป ได้แก่
ทาทามิโอโมเตะ
ทาทามิโอโมเตะ คือผิวส่วนหน้าของเสื่อ ทำจากหญ้าที่ชื่อว่า อิกุสะ ซึ่งมีคุณสมบัติในการรักษาความชื้นและอุณหภูมิ นอกจากนี้ กลิ่นอันเป็นเอกลักษณ์ของเสื่อทาทามิก็มาจากอิกุสะนี่เอง
ทาทามิโดโกะ
ทาทามิโดโกะ คือเนื้อเสื่อที่อยู่ใต้ทาทามิโอโมเตะ ทำจากฟางอัด ซึ่งเป็นตัวดูดความชื้นและเป็นที่มาของความนุ่มสบายเวลาเหยียบ
ทาทามิเบริ
ทาทามิเบริ คือส่วนขอบเสื่อ แต่เดิมทำจากผ้าฝ้ายหรือลินิน แต่ปัจจุบันนิยมใช้เส้นใยสังเคราะห์แทน ทำเป็นสีและลายต่างๆ ตามความชอบ
ขนาดของเสื่อทาทามิ
เสื่อทาทามิมีขนาดที่กำหนดเป็นมาตรฐาน ทาทามิจึงกลายเป็นหน่วยวัดพื้นที่ ออกเสียงว่าโจ (แต่ใช้คันจิเดียวกันคือ 畳) อย่างไรก็ตาม ขนาดของทาทามิจะแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น โดยขนาดมาตรฐานที่ใช้วัดพื้นในปัจจุบันนั้น 1 โจจะเท่ากับประมาณ 1.62 ตร.ม.
มารยาทในห้องทาทามิ
เสื่อทาทามิทำจากหญ้าทอ ใช้ไม้กวาดหรือเครื่องดูดฝุ่นทำความสะอาดลำบากและไม่สามารถล้างถูได้ จึงควรรักษาความสะอาดเป็นพิเศษ ระวังไม่ทำน้ำหกเพราะน้ำจะซึมลงไปด้านล่าง รวมถึงต้องถอดรองเท้าก่อนเข้าห้องเสมอเพื่อรักษาความสะอาดและป้องกันไม่ให้ผิวเสื่อฉีกขาด การเดินด้วยเท้าเปล่าหรือใส่ถุงเท้าจึงนับเป็นมารยาทที่ถูกต้อง
นอกจากนี้ แม้การนั่งหรือนอนบนพื้นทั่วไปอาจดูไม่เหมาะสม แต่ชาวญี่ปุ่นนอนกลิ้งบนทาทามิเป็นเรื่องปกติ และห้องนอนที่ปูด้วยเสื่อทาทามิยังมาพร้อมกับฟุตงหรือฟูกที่ปูนอนกับพื้นอีกด้วย หากมีโอกาสได้พักที่เรียวกัง แนะนำให้ลองนอนพื้นทาทามิกันดูสักครั้ง